از گذشته چگونگی بهبود بهرهوری در سازمانهای دولتی همواره اقدامی چالشبرانگیز بوده است. در اغلب پژوهشهای انجام شده در این خصوص بیان شده که مشارکت در امر بهرهوری کارکنان تأثیرگذار است، بدون اینکه علت و چگونگی این رابطه تشریح شده باشد. هدف اصلی این پژوهش واکاوی این رابطه و کشف لایههای پنهان و عوامل پیشبرنده در اثرگذاری نظام مشارکتی بر بهرهوری کارکنان است. روش تحقیق مقاله حاضر، ((اکتشافی – تبیینی)) و از نوع همبستگی است. جامعه آماری آن نیز شامل کارشناسان گمرک جمهوری اسلامی ایران به تعداد (2500 نفر) است که با نمونهگیری تصادفی، 334 نفر آنها بهعنوان نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که؛ توسعه نظام مشارکتی در سازمان به شکلگیری مجموعهای از پیشبرندهها میانجامد که بهعنوان پیشبرندههای جوهری و رویهای نامگذاری شدهاند. پیشبرندههای جوهری بهصورت درونی عمل کرده و به جهتگیری نظام فکری و ذهنی کارکنان در راستای تحقق اهداف و تلاش بیشتر آنها در این راه میانجامند و عبارتاند از: تعهد، انگیزه و اعتماد. پیشبرندههای رویهای بیرونی بوده و توانمندسازیهای ناشی از بهکار گیری نظام مبتنی بر مشارکت بهشمار میروند که به افزایش سطح توانایی کارکنان در انجام وظایف میانجامند و عبارتاند از: اثربخشی تصمیمها و توانمندی کارکنان. محیطهای کاری مشارکتی میتوانند به توسعه این عوامل کمک شده بهطوری که خود زمینهساز ارتقای بهرهوری کارکنان محسوب میشوند.